Wszczęcie egzekucji może nastąpić na podstawie tytułu wykonawczego, tj. tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Do wniosku egzekucyjnego należy załączyć oryginał tytułu wykonawczego.

Sporządzenie wniosku egzekucyjnego ułatwią Państwu wzory dostępne są w zakładce „Dla wierzyciela”. We wniosku należy zamieścić:

• oznaczenie komornika, do którego kierowany jest wniosek;
• imię i nazwisko (w przypadku osób prawnych – firmę) wierzyciela oraz jego adres;
• imię i nazwisko (w przypadku osób prawnych – firmę) dłużnika oraz jego adres; w postępowaniu egzekucyjnym pomocne będą również wszelkie posiadane przez wierzyciela informacje o dłużniku, takie jak: PESEL, NIP, rachunek bankowy dłużnika, informacje o zatrudnieniu dłużnika, jego majątku, miejscu prowadzenia działalności gospodarczej, przysługujących mu prawach i wierzytelnościach;
• numer rachunku bankowego wierzyciela do przekazywania wyegzekwowanych kwot;
• wybrane przez wierzyciela sposoby egzekucji (z rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę, innych wierzytelności, ruchomości, nieruchomości, innych praw majątkowych).

Dodatkowo, w przypadku nieposiadania przez wierzyciela dostatecznych informacji na temat składników majątku dłużnika, wierzyciel może zamieścić we wniosku zlecenie poszukiwania majątku przez komornika za wynagrodzeniem; zlecenie to może mieć następujące brzmienie: „Zlecam Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Garwolinie Michałowi Krawczykowi poszukiwanie majątku dłużnika w trybie art. 7971 kpc”. Jeżeli wniosek kierowany jest do komornika innego niż komornik właściwy według przepisów k.p.c., należy we wniosku o wszczęcie egzekucji umieścić oświadczenie: „Oświadczam, że wierzyciel dokonał wyboru komornika na podstawie art. 8 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji”.

Prawomocny wyrok to za mało, by skierować sprawę do komornika. Wyrok powinien bowiem zostać zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Klauzula wykonalności to stwierdzenie, że tytuł (np. wyrok) uprawnia do egzekucji w określonym zakresie. Klauzulę zwykle uzyskuje się składając wniosek do sądu (w nielicznych przypadkach klauzula może zostać wydana przez sąd z urzędu). Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Oprócz prawomocnych orzeczeń, mogą zostać opatrzone klauzulą wykonalności także orzeczenia podlegające natychmiastowemu wykonaniu. Jeżeli orzeczenie jest natychmiast wykonalne, powód może wystąpić o nadaniu mu klauzuli wykonalności jeszcze przed jego uprawomocnieniem się.

Organ egzekucyjny (w tym komornik) nie jest w żaden sposób uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym. Procedura cywilna zakłada, że badanie merytoryczne obowiązku dłużnika względem wierzyciela należy do sądu. Zadaniem komornika jest wykonanie tytułu wykonawczego (np. wyroku) wydanego przez uprawniony organ. Nie oznacza to jednak, że komornik nie weryfikuje otrzymanych od wierzyciela dokumentów. Czynności egzekucyjne zostaną podjęte wówczas, gdy wniosek o wszczęcie egzekucji odpowiada wymogom formalnym. W postępowaniu egzekucyjnym podstawowe znaczenie ma zaopatrzenie tytułu wykonawczego w klauzulę wykonalności.

Każdy komornik działa na obszarze swojego rewiru komorniczego. Innymi słowy, rewir komorniczy określa właściwość miejscową komornika, tj. obszar, na którym wykonuje on orzeczenia sądowe jako funkcjonariusz publiczny działający przy sądzie rejonowym Komornik nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji lub wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, do przeprowadzenia których jest właściwy terytorialnie.

W praktyce komornik ma dość szerokie uprawnienia do działania poza swoim rewirem komorniczym. Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji przyznaje bowiem wierzycielowi prawo wyboru komornika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku dokonania wyboru, komornik działa poza obszarem swojego rewiru komorniczego. Oświadczenie wierzyciela o wyborze komornika może być zawarte zarówno we wniosku egzekucyjnym, jak i w dokumencie dołączonym do tego wniosku, a także zgłoszone ustnie do protokołu komornika (zgodnie z art. 760 § 1 kpc, wnioski i oświadczenia w postępowaniu egzekucyjnym składa się na piśmie lub ustnie do protokołu).

Prawo wyboru komornika nie dotyczy spraw o egzekucję z nieruchomości oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio. Jeżeli więc wierzyciel zamierza, oprócz egzekucji z ruchomości czy rachunku bankowego, również prowadzić egzekucję z nieruchomości, wniosek o egzekucję z nieruchomości powinien złożyć u komornika, w rewirze którego położona jest nieruchomość (art. 921 § 1 kpc).

Oprócz należności głównej i odsetek, zazwyczaj przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest także wyegzekwowanie od dłużnika na rzecz wierzyciela zwrotu kosztów procesu, zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym oraz kosztów nadania klauzuli wykonalności.

Ponadto zgodnie z art. 770 k.p.c. dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Koszt egzekucji ustala postanowieniem komornik (jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego). Prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztów podlega wykonaniu bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności.

W postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje zasada zwrotu przez dłużnika wierzycielowi kosztów celowych, tj. niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji. Zalicza się tu: koszty sądowe oraz opłaty i wydatki pobrane przez komornika, równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa, koszty przejazdu wierzyciela i jego pełnomocnika niebędącego adwokatem lub radcą prawnym w związku ze stawiennictwem, wynagrodzenie i wydatki jednego adwokata (radcy prawnego) itd. (za: O. Marcewicz [w:] A. Jakubecki (red.), Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Lex 2015, Komentarz do art. 770 k.p.c.). Szczegółowe informacje o aktualnej wysokości zadłużenia w danej sprawie można uzyskać w kancelarii komorniczej.

Jeśli cel egzekucji tego wymaga, komornik zarządza otworzenie i przeszukanie mieszkania, pomieszczenia czy schowka dłużnika. Gdyby to nie wystarczyło, komornik może ponadto przeszukać odzież, którą dłużnik ma na sobie. Komornik może to uczynić także wówczas, gdy dłużnik chce się wydalić lub gdy zachodzi podejrzenie, że chce ukryć przedmioty, które ma przy sobie.

Dopuszczalne jest użycie przez komornika środków przymusu w celu sforsowania przeszkód uniemożliwiających dostęp do pomieszczeń lub mieszkania dłużnika i to nawet wówczas, gdy znajdują się one wewnątrz większego obiektu należącego do osoby trzeciej. Przyzwolenie na to wymaga jednak zachowania ze strony komornika warunku posłużenia się środkami adekwatnymi do napotkanych przeszkód (wyrok SA w Białymstoku z 22.11.2006 r., sygn. akt I ACa 551/06).

Postępowanie egzekucyjne polega na przymusowej egzekucji roszczenia wierzyciela. Dlatego też, w celu zapewnienia skuteczności egzekucji, ustawodawca wyposażył komorników sądowych w uprawnienia mające na celu spowodowanie określonego zachowania u dłużnika.

W razie oporu dłużnika komornik wzywa funkcjonariuszy Policji, którzy mają prawo zastosować środki przymusu bezpośredniego. Za wszystkie czynności z udziałem Policji, Żandarmerii Wojskowej, wojskowych organów porządkowych, Straży Granicznej i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego pobiera się opłatę stałą w wysokości 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (tj. 827,08 zł).

Komornik może ponadto upomnieć, a po bezskutecznym upomnieniu wydalić osobę, która zachowuje się niewłaściwie lub przeszkadza jego czynnościom. W przypadku niezastosowania się do wezwania do wydalenia z miejsca czynności komornik może ukarać taką osobę grzywną w wysokości do 1000 złotych.

Zakwestionowanie obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym (np. okoliczność spłaty niegdyś istniejącego długu) wymaga wniesienia powództwa do sądu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (art. 840 § 1 k.p.c.). Powództwo wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję.